Scribani, Carolus (1561-1629)

31 maart 2010

I. Biografie

Carolus Scribani (Brussel 21.9.1561 – Antwerpen 24.6.1629) trad in maart 1582 tot de jezuïetenorde toe. Hij was achtereenvolgens retoricaleraar te Molsheim,Trier en Luik.Van 1587 tot 1591 studeerde hij theologie in Leuven; in april 1590 werd hij door zijn oom Laevinus Torrentius tot priester gewijd. Na twee jaar wijsbegeerte te hebben gedoceerd aan de universiteit van Dowaai werd hij naar Antwerpen geroepen,waar hij achtereenvolgens studieprefect en rector van het jezuïetencollege werd (1593-1614). Op 23 november 1613 werd hij aangesteld tot provinciaal van de pas opgerichte Diets-Nederlandse provincie, een functie die hij in september 1619 neerlegde, toen hij werd benoemd tot rector van het Sint-Michielscollege te Brussel. In maart 1625 werd hij van alle functies ontslagen en keerde hij terug naar Antwerpen, waar hij vier jaar later overleed.Tijdens zijn leven legde Scribani contacten met humanisten als Lipsius en Puteanus, met kunstenaars als Rubens en Van Dijck, met edellieden en vorsten als Spinola, hertog Maximiliaan van Beieren, de aartshertogen Albrecht en Isabella, en koning Filips IV van Spanje.

II. Geschriften

Scribani’s uitvoerige literaire productie kan in vier rubrieken worden ingedeeld.Van 1602 tot 1612 wijdde hij zich aan de strijd tegen het protestantisme. Onder zijn polemische geschriften neemt de Iusti Lipsi Defensio Postuma (1608) een bijzondere plaats in.

In 1610 bezong Scribani de lof van Antwerpen. De Antverpia biedt een idealiserende beschrijving van de Antwerpse bevolking, haar bedrijvigheden, kunsten en deugden. In de Origines Antverpiensium schetst Scribani het verleden van de stad en beschrijft hij haar instellingen.

Van 1613 tot 1620 publiceerde Scribani tal van ascetische tractaten. In 1629 gaf de zieke Scribani nog een Christus Patiens in het licht. Daarvóór had hij enkele bijzonder invloedrijke politieke werken geschreven. De Politico-Christianus (1624, tweede, licht gewijzigde uitgave in 1627) is opgedragen aan koning Filips IV van Spanje;het tractaat is anti-machiavellistisch van inslag en mondt uit in een lof van de in 1621 overleden aartshertog Albrecht. In 1625 publiceerde Scribani anoniem twee pamfletten waarin hij de actuele politieke en militaire situatie in de Nederlanden beschreef, de Veridicus Belgicus en de Apocalypsis Batavica.

Scribani voert een krachtige,bijwijlen heftige pen.Zijn woordenschat is vaak gezocht,zijn zinsbouw erg barok.Vaak last Scribani gedichten in; of zij alle van eigen makelij zijn, wordt betwijfeld.

III.Werken

Voor een uitgebreide lijst van werken zie L. Brouwers – J.-F. Gilmont, Carolus Scribani, Brussel 1977.

IV. Literatuur

BHAPB 1972, 1988; R. Bireley, The Counter-Reformation Prince. Anti-Machiavellianism or Catholic Statecraft in Early Modern Europe,Chapel Hill-Londen 1990,162-187;J.S.Held,‘Carolus Scribanius’s Observations on Art in Antwerp’, JWCI, 59 (1996), 174-204;T.Van Houdt,‘Carolus Scribani’s Iusti Lipsi Defensio postuma’, in G. Tournoy, J. Papy en J. De Landtsheer (eds.), Lipsius en Leuven, Leuven 1997,266-269;T.Van Houdt – J.Papy,‘Eulogizing Rulers and the Rules of Eulogy.Neo-Latin Funeral Literature in Honour of the Archduke Albert (1621-1622)’,Eranos, 95 (1997),108-124;J.Papy – T.Van Houdt,‘The Image of Archduke Albert in Seventeenh-Century Funeral Literature’,in W. Thomas –

L. Duerloo (eds.), Albert & Isabella, 1598-1621. Essays,Turnhout 1998, 319-334.

Afkortingen:

JWCI = Journal of the Warburg and Courtauld Institutes

[Toon Van Houdt]

Citeerinstructie:

Toon van Houdt,‘Carolus Scribani’in:Jan Bloemendal en Chris Heesakkers,eds., Bio-bibliografie van Nederlandse Humanisten. Digitale uitgave DWC/Huygens Instituut KNAW (Den Haag 2009). www. dwc.huygensinstituut.nl