Listrius, Gerardus (1490c.-na 1529)

30 maart 2010

I. Biografie

Gerardus Listrius (Lyster) werd te Rhenen geboren; zijn geboorte- en sterfdatum zijn onbekend (in 1529 hertrouwde zijn weduwe). Hij bezocht de St. Lebuinusschool te Deventer en studeerde te Leuven (immatriculatie 27.2.1506) onder Johannes Paludanus, vervolgens te Keulen, Pavia (dr. med. 8.4.1514) en Basel. In Basel maakte hij kennis met Erasmus en Beatus Rhenanus, en verrichte hij correctiewerkzaamheden in de drukkerij van Froben. Frobens editie van de Moria van maart 1515 bevat een commentaar op Listrius’ naam, dat echter voor een (onbekend) deel door Erasmus zelf is vervaardigd.Van 1516-1522 was Listrius schoolrector te Zwolle. Hij woonde voor zijn huwelijk (ca 1519) in het fraterhuis. In 1516 zond hij Erasmus een Grieks manuscript van het Nieuwe Testament dat afkomstig was uit het klooster op de Agnietenberg. Een merkwaardige zaak deed zich voor in 1517, toen hij na het plotselinge overlijden van zijn voormalige medewerker Johannes Murmellius ervan werd beschuldigd deze te hebben vergiftigd. Listrius bevorderde de bonae literae niet alleen als docent en auteur, maar ook als adviseur van de drukker Simon Corver. Bij Corver verschenen onder meer werken van Erasmus en van Listrius zelf. Omstreeks 1520 kwam Listrius steeds meer onder invloed van Luther,met wie hij per brief ook contact zocht.Corver publiceerde in 1520-21 een aantal Latijnse werken van Luther. Listrius’ activiteiten ten gunste van de bonae literae en zijn toenemende reformatorische neigingen bezorgden hem de vijandschap van de Zwolse dominicanen.Hen bestreed hij in zijn Epistola theologica. Over zijn lotgevallen na september 1522, toen hij schoolrector werd te Amersfoort, is niets bekend.

II. Geschriften

Blijkens de Oratiuncula waarmee hij in 1516 zijn onderwijs te Zwolle opende, hechtte Listrius grote waarde aan de studie van het Grieks. Hij kende ook Hebreeuws. Het middeleeuwse onderwijs in de grammatica en logica achtte hij barbaars; ter verbetering daarvan schreef hij een aantal handleidingen,

o.a. over retorica en verstechniek, alsmede een commentaar op Petrus Hispanus. Listrius verzorgde voorts edities van klassieke auteurs en van enkele werken van Erasmus.

III.Werken

» Oratiuncula in coetu scholasticorum Suollensium, Zwolle (1516?), NK 3411 » Oratio habita in enarratione Dionysii Halicarnasii, (Deventer, ca 1517), NK 3410 » De octo figuris constructionis, (Zwolle ca 1519), NK 3407 » De figuris et tropis opusculum, Zwolle 1519, NK 3408; Zwolle 1520 NK 1376 » Opusculum de quantitatibus syllabarum et metris, Zwolle (ca 1520), NK 3409 » Commentarioli in dialecticen Petri Hispani, Zwolle, (ca 1520), NK 1375

» Epistola theologica adversus dominicanos Suollenses, tussen 1520 en 1522, heruitgave op basis van een 18e-eeuwse ed. door B.J. Spruyt, ‘Gerardus Listrius’ Epistola theologica adversus Dominicanos Svollenses, NAKG 71(1991), 224-244.

poëzie:

» Carmen in malas et venenosas linguas, (Deventer, ca 1517), NK 3404 » Elegiae II, (Zwolle ca 1520), NK 3405 » Elegiae III, (Deventer, ca 1517), NK 3406

tekstuitgaven door Listrius verzorgd:

» Terentius, Eunuchus, Zwolle, z.j., NK 1990 » Cicero, Tusculanae quaestiones, (Zutphen of Zwolle, ca 1517), NK 2671 » Erasmus, De constructione, Zwolle 1519, NK 2897 » Erasmus, De copia, Zwolle, 1520, NK 2914; (Zwolle?), 1523, NK 2916 » Erasmus, Moriae encomium, Bazel 1515 en herdr., met commentaar.

tekstuitgaven door Listrius ingeleid:

» Cicero, Epistolae familiares, Zwolle z.j. (ex. KB, niet in NK)

» Juvenalis, Satyrae tres, Zwolle 1519, NK 1245

» Erasmus, Enchiridion, Zwolle 1519, NK 2927.

» Brieven in brievenedities van Beatus Rhenanus, Erasmus, Reuchlin en in Amerbachkorrespondenz.

IV. Literatuur

BHAPB 1972, 1988; CE; BLGNP 4(1998).

[J.Trapman]

Citeerinstructie:

J. Trapman, ‘Gerardus Listrius’ in: Jan Bloemendal en Chris Heesakkers, eds., Bio-bibliografie van Nederlandse Humanisten. Digitale uitgave DWC/Huygens Instituut KNAW (Den Haag 2009). www. dwc.huygensinstituut.nl